A
abrinxir Abarcar, acaparar con usura  
abesedo Cara norte do monte, ladeira xabreira  
acomorar darlle unha ración de comida á parella de bois entre labouras  
aguío Grao moído que se añade á auga ou a comida da facenda  
alcuseiro Argola elíptica, que servía pra enganchar o arado no xugo  
alimoco/limoco Fluido viscoso que secretan as vaxinas das femias en celo  
algarufar espelir, esponxar  
aliñón Dicese do boi que embiste.  
alláparo Traveso, gamberro  
alvar Alvariza, Recinto circular para protexer as colmeas dos osos  
ablancazado/a De cor branco ou pálido  
abraira avelanieira  
amallós cordón de pel para atar os galochos(zocos)  
agulleteiro Zona do zapato donde están os cordóis  
amarguexos Herbas amargas  
ameter Medrar o caudal  
amoiar Facer sentir o seu peso  
anta Madeira contra a que pechan portas e ventás.  
apertador Bufo, moucho.  
apicia Trasnada, putada  
apiliciado/a Delicado/a, enfermizo/a  
ardente Ganceallo seco que se utilizaba pra alumar, antes do candil  
argueiro Argana, cangallo. Suciedade que se mete entre o ollo e o parpado  
argana Herba dura das penedías es secanos.  
arrancadeira

Ultima consumicion da noite

  
arrecadar Frenar o carro coa parella de bois ou vacas/ tartamudear  
arrecadén Parella de bois enganchada á traseira do carro, que serve de freo nas baixadas  
arrieiro Regla das mulleres  
arroxo Fervenza que baiza dos prados ao romper a canle principal  
asequeirado Quen tiña un sequeiro ou apañaba o tercio  
asiñar Marcar  
atadallo Feixe de xestas ou estrume.  
atramiñar aguantar, aturar  
atrelado Con moitas ligaduras, unhas tensando as outras.  
atufado / a remangado/a, impetuoso/a  
aurela Beira  
autramente Sin embargo, de outra maneira  
avixote Cernícalo, ave de rapiña  
axougarse Acomodarse  
axubriar Asubiar  
ai, galán ay meu neno, ay meu fillo  

 

B
Baloco Dise da bola de neve prensada entre as mans para ser arroxada contra algo ou alguén.  
balbarote barbilla
bandoxo aparello de madeira pre quitar a puxa das castañas secas
bandullo Barriga  
banzado Muro de pedras e torróns para conter a auga dunha presa  
baranca Tronco que se pon en horizontal desde un piar a outro para cerrar unha entrada a unha finca  
baraza Tramo de fío torcido  
barazola Corda de carro pequena  
barbaña Choviña, orballo  
bardola Vara longa de abraira, que serve pra varear as castañas .
bargado Tabique de madeira nun cortello .
bargo Lousa grosa e grande  
barrelo Berce, cuna
bicarelo Bico, a punta mais alta  
billarda
Xogo que constaba dun pau largo e outro mais corto apoiado nunha pedra, que se golpeaba para ver que o lanzaba mais lonxe.
 
bincallo Atadura dos mollos, feita da misma palla
bocoy Cuba de viño grande .
bombo utensilio xiratorio para asar castañas  
botelo Embutido a base ca carne e ósos metidos no estomago do porco  
bouza Mata de arbustos  
brelo Rama dunha arbore, canella  
brouco Bronco  
brugacio Castañas verdes peladas e cocidas
bufareira Fornela donde se van tirando as brasas do forno .
bulbeiro Infeccións producidas nas máns, atribuidas ó veleno de sapo  
buleira Excremento das vacas
bulló castaña asada
burdio Muxido dos bois  

 

C
cabalo rinchon Páxaro que rincha coma os cabalos  
cabana Caseta no monte para gardar a herba
caborco Sitio fondo e pecho  
cachamea Cabeza
cachola Cacheira ,cachucha  
cachón Baixada de auga moi violenta,cachoeira  
calangro Precipicio, derrubadoiro .
calduda caldo feito de castañas secas
calellón pasadizo estreito entre duas casas
calexa Folla ou casca que se pon nas fontes para que a auga corra por ela  
calvoa Tipo de castaña, de flor moi pilosa e branca  
calzada Muro de pedra utilizado nas presas do rio .
calzas do cuco Disa das ultimas neves tardías  
camín Camiño  
camiñeiro Morea de torrons alongada pre queimar na labranza do centeo .
cana Rama duna arbore ,canella  
candias Candeas, flores do castiñeiro  
cangarse atragantarse
cantareiro lugar no que se gardan as potas  
caniceira Armazon de ripias para secar as castañas .
cantrocha Vellos troncos semipodres.  
cañota castiñeiro oco por dentro
capileira Capucha dunha prenda
carabullo Pau delgado de madeira
carnabudo Arbusto de nome en castelán "serbal de cazadores"  
carrapucha Xesta de pouca altura e moi enrramada .
carreiro Sendeiro .
carrelo Costas, trascarrelo  
carro tarabelo Especie de triciclo tradicional de madeira para xogar os nenos  
carrozo Depresión do monte ocupada por un regato .
caruncho cacho de madeira morta e podre
celda Lugar freso para gardar o chicho da matanza .
cello Entrecello  
cemba ribado, ribazo  
cerengo Liña do horizonte  
chanteiro Tronco das berzas .
chapodar Cortar dun só tallo
cheda parte dianteira do carro do pais
chumazo Coxinete de madeira do carro do pais
chicho Carne en xeral .
chotada taco de madeira delgado e alongado que se lanza a un frutal por exemplo para tirarlle a froita  
choto Groso tronco podre. Leña grosa  
churras! Voz pra chamar ás pitas
cibicada ración de comida que leva o paxaro no pico para o seu fillo
cimprón Maleducado, persoa que insulta sin parar á xente (Teixeira)
cinguideiro Delantal .
cobaracha Parte posterior do pescozo .
cocho porco femia  
cochorda Merlo
coio Pedra pequena .
colares Solapas da chaqueta .
collabracion Aparato reproductor externo masculino .
concello Reunión de veciños dun lugar pra tratar temas propios .
corgo Aparello de vaciado dun pozo polo sistema de sifón .
cor Corazón  
cordallo Corda, trelo  
corolos Noces, conchos  
cortiña Leira murada  
cotomelo Tocón, tronco cortado. Tamén muñón de amputado  
covallo Sitio para refuxiarse da choiva  
couso Foso, depresión feita adrede pra caza-lo lobo  
covaracha Espacio entre a camisa e o pescozo .
coza Raiz muy empleada como combustible no Caurel

 

D
debrocar Vaciar o liquido dun recipiente violentamente .
dédeme leve o demo, centella queime, etc
degallado Mozo degallado: Bó mozo, de bó porte
degaxar Adelgazar  
demoucar Cortar as ramas sobrantes dos castiñeiros,demouca  
deñar Reparar, fixarse  
derramar Estragar .
derrubarse Esnafrarse por unha pendente , derrubadoiro  
dexoba Paliza verbal ou fisica  
dinuncela donicela
 

 

 

E
eiquí aquí  
emburullar Amantar o nino con trapos
empuliñar Trepar por unha superficie vertical  
empeña Coiro dos zapatos ou galochos
encapoar Requeimar o cocho na escalda
enciño Aciñeira  
encornar quedar durmido sentado
encunicado / a Arrinconado/a, reducido/a  
enfexo Entregado por enteiro a un traballo  
enguruñarse Encollerse  
engurriado Arrugado  
enviso Abstraído  
envolquiñarse arrastrarse polo chan  
escachafoula Ruido grande  
escada Escaleirta de madeira das cortes de gando  
escalazarse Escalabrarse  

escano

 Banco de madeira con respaldo
escascabullado/a Persoa lozana, de cutis fino
escazurrado corrido, como non querendo ser visto  
escoufrado/a Persoa vella e moi delgada
esfarelar Desfacer algo pouco consistente en anacos pequenos .
esfolar quitarlle a pel e as entrañas a un animal
esfragarse Derrubarse esfragadoiro
esgarolado vaciado, oco por dentro
esnabarcar Abrir ou dilatar demasiado un buraco .
estadullos Varas de madeira que se poñen no carro para suxetar a carga
estaxe Anchura de cava ou sacha que se leva dunha vez .
estolda Parte baixa do muiño onde golpea a auga  
estorroarlle Ir a moita velocidade nun vehiculo
estoupar Explosionar  
estoupalló Digital, dedalera. Planta en forma de campaniña, de cor rosa
estrelouzar Ruido dos dentes ó roer unha cousa dura
estruleque Persoa, preferentemente cativa, travieso, gracioso e ocurrente estrulecada
esvecer Desvair, decaer  
estrume Cama para o gando. .
extramontar Escapar o gando a outro monte

 

F
fachendoso/a Presumido/a fachenda
fainteira Mara de fentos  
faragulla Miga do pan  
farelo resto que queda da moenda despois de sacar a fariña
farraca Saco feito de lona ou estopa
farragacho trasto inservible de metal farragachada
feixó Especie de oblea feita con auga ou leite e fariña .
fogaxe Bochorno, golpe de calor
felo Persoa esperpentica ou moi fea .
fervillas fabas Persoa que non para quieta  
fiaraza tramo de fío  
furricaina Diarrea esfurricado/a
filandón Reunión de veciños para xugar áas cartas .
filloas tortas de trigo e sangre de cocho fritas  
flaira pola delgada, canella  
foleca Saco de coiro de ovella ou cabra
fontegallo Fonte pequena que seca a tempadas  
furruxe Ferruxe  

 

G
gaixolo bocio  
gancio Pau seco, de uz, que se usaba pra alumarse  
galleira Corno gallado do corzo de varios anos  
galocho zoco, calzado con suela de madeira
ganceallo Restos de matorral medio queimado, despois de ardido o monte
garaboia Óso ou caguña das cereixas
garabullo Pau delgado de madeira
granipela Abertura ou regaña nuna pedra, parede, etc
guindar Lanzar lonxe un obxeto voluminoso .

 

H
Hai boa lei! Dícese de algo que non se ve xusto ou que ironicamente che disgusta

 

I
imbar Tragar algo sin masticar  
indilgar Ver apenas, vislumbrar  
inorde A modiño, de vagar  
inralvable Insalvable, que non pode saltarse  
irado Terreo moi inclinado,casi vertical .

 

L
labrandeira Lavandeira, paxaro que abanica  
lagaria Xineta algaria
lamela Pradiño pequeno á veira do río
lameón Banda metálica da rodadura do carro do país
lamorqueira Que ten moita lama
lampa Espida, de superficie limpa  
lancho Pedra plana de pizarra .
lanqueta Sen roupa, núo (Durmir á lanqueta) .
lapaceira Regla das mulleres (Ferreirós de Arriba) .
lapoirada Grolo, trago, arrancadeira (acepcion de Raposo de Miraz)
lapote Bofetada non moi forte
lareiro Vara longa e delgada .
laz / lazo Capa de xeo
lavazas Restos de comida que se lles dan ós cochos e pitas
ledre gubia do zoqueiro
leiron Rato campestre de gran tamaño (liron)
leixó Trampa artesanal pra cazar ratos
lía corda de esparto trenzada
liame Corda grosa do carro .
lidrio Mofo resbaladizo que se da na auga e paredes humidas  
llin! Voz utilizada pra chamar os porcos (Meiraos)
loaira Intervalo de sol nun dia nuboso  
loro Corda feita de pel para xunguir as vacas / Canción tipica da serra .
louco Tolo .
lubiao Pulmón .

 

M
malcote Rapaz novo
mamucas Elaboración gastronómica a base de castañas verdes cocidas e leite  
mallo Pau largo, unido a outro mais pequeño, que servía pra mallar  
maraballo Herba usada tradicionalmente contra as picaduras das ortigas .
marón Animar enteiro, sen castrar  
marrao Porco  
marmañar Chover finamente marmalleira
matalota Matanza do cocho mata
mego Cesta de madeira tradicionalmente usada para recoller castañas .
mirfas Poñer a un en mirfas: poñer a un en anacos, destrozalo
mofo Musgo  
Ir o monte Dícese cando se vai buscar estrume para facerlle a corte ós marraus  
molexón Pedra de afiar redonda accionada a manivela .
moradella Apilamento de pedras nun eido de labranza .
mouchín mochuelo, curuxa  
muín muíño, aceña  
mulida pel de ovella que se pon entre o xugo e a nuca das vacas
muñar Muxir dos bois  
muricego Morcego .
murillo Soporte de ferro para a leña na lareira  

 

N
nabarega Tempo de pacer os nabos  
neto Vaso pequeno de viño .
nino/a Neno/a , meniño niniño, a
nubro Nublo, aneboado  
nuelo Nocello, tobillo
numeada Mote .

 

O
omeá! home, xá (expresion de Campelo)
orellois Papeiras .
oví! Oh, virxen (Exclamacion) .
outear Vagar, ir se rumbo  
outeón Animal que vaga en busca de femia  
ouvear Vagar en xogos os nenos  
ovellón Vaca pesada e preguizeira  
outramente Por outra parte, doutra maneira, ainda asi, asi e todo.  

 

P
palazadas, ás A tentas .
pandigueiro no tempo do nadal,home que baixa dos montes,palpa os bandullos dos nenos e deixa castañas contra a fame  
pampaneta, á Estar deitado boca arriba
panqueixo Primavera, flor desta planta  
pantalois Pantalons .
papiolo Pasmón, prosmeiro
paporrubio petirrojo (pájaro)  
papuxa Organo sexual femenino conexa, conacha, farragucha
parrofear falar de amores unha parella
parva pila cadrada ou redonda de mollos de cereal  
pausiño Inordiña, mainamente  
paxarela Páncreas
pelexo Recipiente de pel de vacuno para liquidos .
pendello Construcción de mala calidade para gardar leña  
peneirín Aguiucho, cernícalo  
pestanas Saíntes da pena  
petada Camiño costo feito con pedras grandes  
petécaros Empuñaduras feitas no cú da farraca de pisar as castañas .
petoiro Muller que facia favores sexuales sin cobrar .
pichi Palabra cariñosa a unha persoa querida  
pincheira Fervenza pequena .
pingazo Polvo, canivete (Vilasivil) .
piorno jara, (arbusto) piornal
pioto Sainte da cheda do carro para enganchar o liame .
piquelo Paxaro carpinteiro  
pixo organo sexual masculino
pór Poñer .
porraco/a Charco pequeno .
poza remanso do río
poxa Repisa  
prea Presa de caza  
presa Canal de auga que sae do rio para regar os prados / prisa
primachorros Margaridas  
pripíngolas, estar en Estar un obxeto en equilibrio inestable a punto de caer
prosmeiro
Persoa pesada e hipocondriaca prosmeirada
puxa Argana e gran triturado que queda tras a malla.

 

Q
quiqui Polvo, relacion sexual .

 

R
ragoada Fogueirada, gran lume  
rancho/a Cocho/a .
ratuneira morea de peras ou mazás verdes que se poñen na palla ou herba seca pra que maduren
razada Golpe de vento, choiva ou sol  
rebola Carballo delgado  
rebolegar Brillar coa color vermella  
reboleira Carballeira  
rebolo Carballo, roble  
rebrer Amolecer  
rechubazo Pequeno rincón, parcela mínima  
redroma Grande amplitude de follaxe, moita fondura de terra  
regandixa Regaña nun piso uo parede de madeira
remelar Mirar de reollo  
remol Rescoldo .
reprexo Muro de pedra que se fai nos castiñeiros que estan en pendente, pra que non roden os ourizos souto abaixo
resgado Rasgado  
restrella Monte onde se recolleu o centeo  
riocho Rio pequeno de pouco caudal .
ripia Táboa de seccion triangular da caniceira .
romballón Avellón, avávaro
rouco Afónico
roupón manta feita de xeito artesanal no tear do pais
rubieis Néboas roxizas que se forman no amencer ou no solpor
ruxidoira Ruido, sonido multiple  

 

S
samauvén Si cadra, si se da o caso, etc
sarrio carbonilla das chimeneas  
seitoiro Rella metálica do arado de pau (romano) .
seriña Tardiña  
somormullo Disimulo .
sequeiro Caseto donde se secan as castañas .
solaina Habitacion feita pasando paus dun lado a outro do camiño.
sortella Parte por donde se dobla a navalla
su- Prefixo que significa "debaixo" (suacama, suasolaina...)
suarego Travesaño de madeira de quita e pon, que se pon no fondo da porta da corte pre adeter o esterco
subeiro Cobertizo na entrada principal da casa .
subela Útil de zapateiro
sumio Buraco bastante grande que se fai no terreo calizo por pasar unha corrente de auga por abaixo del  

 

T
tangaleirán Persoa de pouco espiritu .
tara Rocha elevada con pouca vexetacion e difícil acceso .
taramouco Cumial penedío, teso rocoso  
tarandeira Pau longo que se pon atravesado na entrada dun eido  
tentemozo soporte, puntalete (expresion de Luis do Mazo)
terbello Cepo para caza maior .
teixo Conífera das terras altas  
teso, teselo Monte alto  
timucela Peza de madeira pre enganchar unha parella de bois ou vacas .
toco Coas polas cortadas, sen brazos  
tola Morea de torróns que se queiman nas leiras para obter cinsa para abonar a leira .
tollemerendas Flores que nacen en setembro, cando no campo se deixa de merendar  
torbón Chuvia intensa e tormentosa .
torno curva moi pechada nun camiño
touro Cocho marón .
tourón Chan endurecido pola xeada  
touza Mala herba  
trabadoira Corda pre suxetar os estadullos do carro pre que non se abran .
tramoxa Tolva do muiño donde se deposita a grá
tranquelear Coxear
trapela Trampa para cazar páxaros .
traquido Trono muy forte  
trarga, trasga Aro de madeira unido a unha corda para facer feixes
trasgo Neno gamberro  
trasmontois Gando espantadizo  
treitoira peza de madeira que forma parte do coxinete do carro do pais
trempo Bloque de terra, neve ou auga xeado  
trinque Cadea de ferro moi resistente .
trobo Colmea sencilla feita con corteza de arbore e unha lousa .
tropedo Cría da rá (cágado)  
tropear Facer soar o calzado ferrado ó andar  
troxo / a tonto  
trouxo, trouso Neveiro, neve acumulada  
trusgar Guiñar o ollo

 

U
urria .Voz pra camar oas ovellas ..

 

V
valiña Pequeno val dun regueiro  
vaque Empurrón vaquión
vencello Mesma descripción que bincallo  
verlo Vellón, guedella de lá  
viceira Sistema comunal para gardar as cabras e ovellas por turnos os veciños, según o numero de cabezas adultas. .
vigue viga
viorta Atadura dos feixes, xeralmente feita de xesta ou salgueiro
virta Parcela do monte, seara  

 

X
xabreiro Lugar pouco soleado e frío  
xangueiro Xagaz e baixo  
xanzá Genciana (herba medicinal) .
xanzar Cortar dun golpe seco .
xardón Acibro, acibeira  
xebrar Separar o gando  
xugueira Nuca .

 

Z
zambro Persoa con pouca destreza e habilidade
zarralla Excrementos endurecidos na lá do cú das ovellas
zocho dícese da persoa ignorante e sin vergonza
zumegar Rezumar